شخم زدنشخم زدن از جمله الفاظی است که در ابواب مختلف فقه بکار رفته است. ۱ - معنای لغوی شخم زدنشخم زدن ایجاد شیار در زمین به وسیله خیش یا گاو آهن است. ۲ - احکام شخم زدن درابواب فقهاز احکام آن در بابهاى زکات، مزارعه، مساقات و اجاره سخن گفته اند. ۲.۱ - شخم زدن در زکاتبه قول مشهور، هزینه هاى کاشت، داشت و برداشت گندم و جو از جمله هزینه شخم زدن زمین، قبل از پرداخت زکات آنها، از اصل محصول کسر مى شود؛ چنان که به قول مشهور، شرط تعلق زکات به محصول، رسیدن آن به حد نصاب پس از کسر هزینه ها، از جمله هزینه شخم زدن است. شرط تعلّق زکات به انعام ثلاث (شتر، گاو و گوسفند) به کار نگرفتن آنها در طول سال است. بنابر این، به گاوى که در اثناى سال براى شخم زدن به کار گرفته شده زکات تعلق نمى گیرد. [۳]
جامع عباسى ص۹۸.
۲.۲ - شخم زدن در مزارعه و مساقاتبا اطلاق عقد مزارعه و مساقات ، شخم زدن زمین و فراهم ساختن ابزار آن بر عهده عامل است نه مالک زمین. ۲.۳ - شخم زدن در اجارهشرط صحت اجاره دادن حیوان براى شخم زدن زمینى با مساحت معین، مشاهده آن زمین توسط اجاره دهنده و یا توصیف مشخصات آن از جهت سختى و سستى، بى سنگ و یا سنگلاخ بودن و مانند آن است تا غرر لازم نیاید و اگر اجاره حیوان براى شخم زدن در مدت معین- مثلا یک روز- باشد، تعیین مدت کفایت مىکند و نیازى به مشاهده یا توصیف زمین نیست؛ لیکن حیوان از لحاظ قوى یا ضعیف بودن باید معلوم باشد. برخى، علاوه بر تعیین مدت، تعیین زمین، به مشاهده یا توصیف را نیز لازم دانسته اند. ۳ - پانویس
۴ - منبعجمعی از پژوهشگران زیر نظر سید محمود شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۶۳۳. |